Vào những năm đầu của thập kỉ 70, do biến cố chính trị, nạn diệt chủng người Việt tại Campuchia của lực lượng Khơ Mer đỏ diễn ra rất tàn khốc. Từ khoảng tháng 6-8/1970, có đến 50 ngàn kiều bào phải hồi hương (bằng đường bộ, đường thủy và đường không). Trong đó có khoảng 1.800 nhân danh là người công giáo thuộc giáo xứ Russeykeo, thuộc quận RusseyKeo, Thành Phố PhnomPenh lúc bấy giờ. Dưới sự dẫn dắt của cố linh mục Gioakim Hồ Quang Luật, trên 300 chiếc ghe nhỏ, lớp lớp người Việt đã xuôi dòng Mekong cập bến Trà Nóc( thuộc TP Cần Thơ) và bến Chợ Mới (thuộc tỉnh An Giang) trước tìm đường về lập xứ tại khu vực chân núi Chứa Chan, huyện Xuân Lộc. Ngày ấy! Để có nơi sinh hoạt tín ngưỡng, bà con giáo dân đã vào rừng đốn cây, chặt tre để dựng lên một ngôi thánh đường thờ phượng thiên chúa với trên gọi là Russeykeo. Russeykeo (có nghĩa là con đường tre trù phú) là tên của một quận thuộc Thành Phố Phnom Penh. Đồng thời là tên của ngôi giáo đường gần 160 năm tuổi tại xứ sở chùa tháp Campuchia.

Ông Trần Văn Ấn–Giáo dân công giáo thuộc giáo xứ Russey Keo kể: Ngày ấy! khu vực này chỉ toàn là rừng. Dưới sự hướng dẫn cho cha chánh xứ, bà con giáo dân ra sức khai khẩn đất hoang để làm rẫy, dựng nhà rồi lập xóm. Do khu dân cư ở cạnh rừng nên nhà cửa nơi đây đều phải làm sàn gác để tránh rắn rết, trên thì người ở, phía dưới thì nuôi nhốt gia súc. Bệnh sốt rét rừng cũng hoành hành trong thời gian dài, nhiều người đã chết vì căn bệnh này. Giáo dục chưa phát triển, rất nhiều người không biết chữ, trẻ con trong xóm lớn hơn chục tuổi mới đi học lớp 1, lớp 2, . tỷ lệ sinh 5, sinh 7 là chuyện bình thường, có nhiều gia đình có đến hơn chục người con nên khiến cảnh thiếu đói cứ tiếp diễn triền miên…Thế nhưng  sau ngày đất nước được giải phóng, được sự quan tâm của nhà nước, đời sống kinh tế của và con đã được nâng lên, hầu hết người dân đều được phổ cập giáo dục. Nhiều con em trong giáo xứ đã đỗ đạt thành tài, điển hình như cháu Nguyễn Trí Tài, sau khi tốt nghiệp loại ưu khoa công nghệ thông tin trường đại học Bách Khoa TPHCM, cháu được một công ty của Mỹ mời gọi làm việc. Sau đó đã lấy được bằng tiến sĩ tại Mỹ… Sau hơn 50 năm trở về miền đất mẹ, bà con giáo dân giáo xứ Russeykeo đã không ngừng ra sức học tập, lao động sản xuất xây dựng giáo xứ ngày càng phát triển. Ngôi giáo đường xưa cũng được bà con giáo dân góp công, góp của xây dựng lại thật khang trang, rộng rãi với hàng chục ngàn nhân danh. Trong những ngày này, họ cùng nhau tổ chức dọn dẹp vệ sinh, trang trí ngôi thánh đường, hang đá Bêlem thật lộng lẫy để đón chào ngày Chúa đến. Ông Vũ Văn Báu_Trưởng ban hành giáo giáo xứ Russeykeo phấn khởi cho biết: sau nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử, đến nay đời sống  vật chất, tinh thần của bà con giáo dân Việt Kiều Campuchia nơi đây đã phát triển rất nhiều. nhất là trong dịp đón lễ giáng sinh này bà con rất phấn khởi. nhà nào cũng làm hang đá, cây thông noel, trang trí xóm ngõ cho thật sạch đẹp để đón chào ngày Chúa đến. Linh mục Đỗ Hồng Quí, chánh xứ giáo xứ Russeykeo cho hay: hồng ân thiên chúa đã tuôn đổ tràn xuống trên cộng đoàn giáo dân việt kiều Campuchia tại giáo xứ Russeykeo này.  Hồng ân đó đã giúp cho cộng đồng giáo dân nơi đây vượt qua bao khó khăn vất vả để vươn lên. Trong mùa giáng sinh về, Giáo xứ cũng như Giáo hội luôn gửi những thông điệp về tình yêu thương, sự hòa bình đến cho muôn người. Nhất là kêu gọi mỗi giáo dân  phải luôn yêu thương, đoàn kết và chia sẻ cho nhau. Cùng nhau xây xựng giáo hội, xã hội ngày càng phát triển, phồn thịnh…

Hiện nay trên toàn huyện Xuân Lộc có 30 giáo xứ, 15 dòng tu và 4 chi hội tin lành. Tỷ lệ người theo đạo thiên chúa giáo chiếm tỷ lệ 40,26% tổng dân số toàn huyện, một số xã có tỷ lệ người theo đạo thiên chúa giáo đông đến 80-90% như Xuân Định, Bảo Hòa, Xuân Bắc, Xuân Hiệp,… Trên cơ sở phát huy tinh thần bác ái – xã hội, thông điệp hoạt động của tôn giáo hàng năm. Trong 5 năm qua, các vị Linh mục trong Ban Đoàn kết Công giáo đã động viên đồng bào giáo dân tham gia vào các hoạt động xã hội, như giúp đồng bào nghèo trong lao động, sản xuất cải thiện cuộc sống, xây nhà tình thương, thăm hỏi tặng quà và các hoạt động khuyến học, khuyến tài, hiến máu nhân đạo, khám chữa bệnh từ thiện… nhân các ngày lễ - tết cổ truyền dân tộc và lễ trọng của tôn giáo, từ đó đã góp phần cùng chính quyền, Mặt trận các cấp thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội, nhất là trong công tác tham gia phòng, chống dịch covid-19 với tổng giá trị thực hiện trên 11 tỷ đồng.

Ông Bùi Ngọc Thân-Phó phòng nội vụ huyện Xuân Lộc: Để đón mùa giáng sinh an lạnh hạnh phúc, chính quyền địa phương cũng đã tổ chức họp mời ban hành giáo các giáo xứ họp về vấn đề trang trí quanh khuôn viên thánh đường, và các tuyến đường xóm ngõ sao cho thật đẹp, an toàn. Đồng thời huyện cũng tổ chức các đoàn thăm, chúc mừng đến các cơ sở thờ tự nhận dịp mừng chúa giáng sinh. qua đó mong muốn toàn thể tín đồ công giáo luôn phát huy tinh thần đoàn kết, chung tay cùng địa phương thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ trong chương trình xây dựng huyện nông thôn mới kiểu mẫu.

Với phương châm sống “tốt đời, đẹp đạo”; “sống phúc âm giữa lòng dân tộc”, bà con giáo dân trên địa bàn huyện Xuân Lộc nói chung, giáo xứ Russeykeo nói riêng mãi luôn chấp hành tốt các giáo luật của hội thánh; chủ trương, chính sách của Đảng- Pháp luật của nhà nước; sống bác ái, yêu thương, phát huy tinh thần đoàn kết tôn giáo, dân tộc nhằm chung tay xây dựng giáo hội, xã hội ngày càng phát triển, văn minh, giàu đẹp.

 Hải Đình